Bảo vệ môi trường: Nông dân đóng vai trò quan trọng

 (Dân Việt) - Nhân Ngày Môi trường thế giới (5.6), phóng viên Báo NTNN đã phỏng vấn GS Bùi Cách Tuyến - Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về vai trò của nông dân đối với bảo vệ môi trường đang ngày càng bị ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH). 

GS Bùi Cách Tuyến  Thưa Thứ trưởng, BĐKH đang ảnh hưởng như thế nào tới sản xuất và đời sống của người nông dân Việt Nam?  - Nói tới BĐKH là có hai thành phần chính do con người tác động tới môi trường và do những ảnh hưởng của tự nhiên. Hiện nay, ở một số tỉnh châu thổ đồng bằng, biến đổi khí hậu đang có ảnh hưởng rất rõ ràng, như ở ĐBSCL, lượng nước giảm, mưa ít, nhiều tỉnh không thể lấy nước ngọt bình thường, nước bị nhiễm mặn; các địa phương có cây trồng vật nuôi bị ảnh hưởng, độ mặn tăng cao... đã gây thiệt hại lớn tới sản xuất của người nông dân. Những tác động của biến đổi khí hậu còn ảnh hưởng tới đời sống của người dân, trong đó chịu tác động lớn nhất vẫn là nông dân. Theo ước tính, hàng năm nước ta có khoảng 10 cơn bão, nhiều nơi xảy ra lũ quét, mưa đá gây thiệt hại lớn về người và của, mà gánh chịu nhiều thiệt hại nhất vẫn là nông dân.  Từ góc độ nhà quản lý, Thứ trưởng nhìn nhận vai trò của người nông dân có ý nghĩa như thế nào trong công tác bảo vệ môi trường?  - Thực tế cho thấy, sự tham gia của cộng đồng trong hoạt động bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu là rất quan trọng. Trong đó, phải kể tới vai trò rất quan trọng của người nông dân. Hiện nay, để sản xuất ra thực phẩm, phải sử dụng rất nhiều tài nguyên đất, nước. Theo thống kê của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO), việc sản xuất lương thực trên toàn cầu chiếm 25% diện tích đất lưu trú, tiêu tốn 70% lượng nước ngọt, góp 80% nạn chặt phá rừng và 30% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính... Đặc biệt, trong quá trình sản xuất, nông dân phải sử dụng các loại hóa chất nông nghiệp như phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)... Nếu người nông dân sử dụng hiệu quả sẽ góp phần bảo vệ môi trường. Biến đổi khí hậu gây thiệt hại nặng nề nhất cho nông dân.  Như ông nói, hiện nay sản xuất nông nghiệp của người dân sử dụng nhiều loại thuốc BVTV, theo ông điều đó có ảnh hưởng tới môi trường và tác động tới BĐKH?  - Như tôi đã nhắc ở trên, đây có thể coi là vấn đề lớn không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới. Các loại thuốc BVTV khi đưa vào môi trường sẽ tạo ra sự biến đổi rất lớn. Không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe mà còn tạo biến đổi về nội tiết, thay đổi về số lượng và chất lượng của các loại cây trồng, vật nuôi, sinh vật và cả con người. Trong nhiều động vật, các loại thuốc BVTV có thể làm thay đổi tỷ lệ giống đực, giống cái, tác động của các chất gây hỏng hệ nội tiết... Có một số nước lân cận Việt Nam sản xuất thuốc BVTV không tuân theo tiêu chuẩn của môi trường, họ đã “ăn” vào môi trường trong lợi nhuận của họ.  Chủ đề Ngày Môi trường thế giới năm nay là: “Hãy nghĩ về môi trường trước khi lựa chọn thực phẩm". Theo Thứ trưởng, tại sao không đặt vấn đề nghĩ về môi trường trước khi sử dụng các chất hóa học độc hại sản xuất thực phẩm?  - Việc hạn chế sử dụng các chất hóa học độc hại là vấn đề đã nói nhiều từ trước tới nay. Còn tiêu thụ thực phẩm của cộng đồng dân cư trên thế giới là liên quan tới gốc rễ tiêu thụ môi trường mà chúng ta chưa nói nhiều. Thực tế cho thấy, trong nền văn hóa châu Á có cái gọi là “sĩ hão”, hay là thích “hoành tráng”. Như ở châu Âu, ra quán ăn, họ ăn đến đâu hết tới đó, không hết họ mang về. Còn ở châu Á, nhiều người gọi đồ ăn rất nhiều nhưng ăn không hết, bỏ đi rất lãng phí, trong khi một cộng đồng lớn không có thực phẩm để tiêu thụ. Đây là tiêu thụ phí phạm, tác động nhiều tới văn hóa ẩm thực, và đặc biệt là tác động tới môi trường. Theo FAO, mỗi năm thế giới lãng phí 1,3 tỷ tấn thực phẩm, trong khi bình quân có 1/7 dân số thế giới đang bị đói thường xuyên.  Bộ TNMT đang có những kế hoạch và giải pháp nào để giúp người nông dân Việt Nam giảm thiệt hại do biến đổi khí hậu?  - Việc hỗ trợ người nông dân ứng phó với BĐKH hiện nay liên quan tới 2 bộ là Bộ NNPTNT và Bộ TNMT. Với Bộ NNPTNT, thông qua các chương trình xây dựng, tu bổ đê, kè, cống, đập ngăn mặn... nhằm bảo vệ và phát triển sản xuất của người nông dân. Còn Bộ TNMT cũng nỗ lực vận động các tổ chức quốc tế tài trợ, giúp cơ sở pháp lý, tăng cường năng lực lãnh đạo địa phương để đối phó với BĐKH...  Xin cảm ơn Thứ trưởng!   Thanh Xuân (thực hiện)  Muốn được hướng dẫn cụ thể cách ứng phó  Những năm gần đây, việc nuôi tôm gặp nhiều khó khăn, dịch bệnh, tôm chết liên tục. Chuyên gia giải thích là do khí hậu thay đổi, môi trường, nguồn nước bị ô nhiễm... Nông dân nuôi tôm bị ảnh hưởng rất nhiều bởi những thay đổi trong môi trường đất, nước, nhưng tôi cũng chỉ bập bõm kiến thức về biến đổi khí hậu. Tôi không có điều kiện tiếp xúc thông tin, tham gia các lớp hướng dẫn của cán bộ địa phương. Hy vọng trong thời gian tới, chúng tôi được hướng dẫn cách ứng phó với thiên tai, thời tiết xấu cụ thể hơn.   Ông Lưu Thanh Nghĩa (ND xã Bình Thới, Bình Đại, Bến Tre)    Lo vì thời tiết ngày càng bất thường  Thời tiết đang ngày càng diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống của người dân. 3 năm gần đây, vào mùa đông, chưa bao giờ ở Lào Cai lại thấy rét như thế. Trong khi đó, vào mùa hè, có thời điểm nắng nóng cứ kéo dài liên tiếp nhưng bất chợt lại xuất hiện mưa đá làm hư hại hết mùa màng và hỏng hết nhà cửa của người dân. Chúng tôi cũng không giải thích được cụ thể các hiện tượng thời tiết trên, nhưng nghe trên các phương tiện thông tin đại chúng giải thích là do tác động của biến đổi khí hậu.   Ông Tráng Dìn Sẩu - Trưởng thôn Đồi Danh (xã Bản Lầu, huyện Mường Khương, Lào Cai)    Hỗ trợ 300.000 người chống biến đổi khí hậu  Chúng tôi đang tham gia thực hiện Dự án “Xây dựng quan hệ đối tác nhằm tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của các cộng đồng ven biển Việt Nam” do Tổ chức Oxfam thực hiện ở Tiền Giang, Trà Vinh. Thời gian thực hiện dự án từ tháng 4.2012 đến tháng 2.2014. Những hộ nghèo và hộ gia đình có người khuyết tật được ưu tiên. Ngoài 2 tỉnh miền Nam, dự án còn thực hiện ở Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng. Tổng số người được hưởng lợi từ dự án là 300.000 người.   Bà Lương Nhữ Oanh (cán bộ Chương trình cứu trợ nhân đạo, Oxfam)    Chăn nuôi hay xảy ra dịch bệnh  Vài năm trở lại đây, thời tiết thất thường khiến cho chăn nuôi gặp rất nhiều khó khăn. Mùa đông, có thời điểm rét buốt khiến cho cá chết hàng loạt, trong khi vào mùa hè, nuôi lợn phải tăng thêm chi phí tiền điện chạy quạt và bơm nước tắm. Thời tiết thất thường khiến chăn nuôi gặp phải nhiều dịch bệnh hơn. Nhiều hộ dân nuôi gà, lợn gặp phải dịch bệnh, chết cả đàn hàng nghìn con, thiệt hại hàng trăm triệu đồng. Khí hậu cứ thay đổi thất thường khiến làm cho chăn nuôi ngày càng gặp nhiều khó khăn hơn.   Ông Bùi Văn Huê (nông dân thôn Ba Mô, xã Ngọc Lý, huyện Tân Yên, Bắc Giang)   Thuận Hải - Thanh Xuân (ghi)